ŽIVOT GRADITELJA JANOŠA PANJIJA

Janoš Panji jedan je od najpoznatijih i najplodotvornijih preduzetnika Zrenjanina odnosno Velikog Bečkereka XX veka. Bio je građevinski majstor – zidar, ali je po tadašnjim propisima smeo i da projektuje i da pravi građevinske planove za privatne objekte i to do određene spratnosti. Panji je bio i vlasnik ciglane.

Janoš Panji jedan je od najpoznatijih i najplodotvornijih preduzetnika Zrenjanina odnosno Velikog Bečkereka XX veka. Bio je građevinski majstor – zidar, ali je po tadašnjim propisima smeo i da projektuje i da pravi građevinske planove za privatne objekte i to do određene spratnosti. Panji je bio i vlasnik ciglane.

Zrenjaninu je ostavio prelepe građevine, od kojih su neke sačuvane a neke, na žalost, više ne postoje.O njegovom graditeljskom nasleđu nedavno je postavljena izložba u Panjijevoj palati, u centru grada.

Izložbu potpisuje Bojan Kojičić, istoričar umetnosti, saradnik u Zavodu za zaštitu spomenika Zrenjanina i zahvaljujući njegovom istraživačkom radu, javnosti su dostupni podaci o Panjijevom životu i radu, koji će se naći i u ovom tekstu.

Iako je Panji poreklom iz vrlo siromašne porodice, otac mu je bio nadničar, njegove su ambicije su se ispoljile vrlo rano, pa je Panji škole izučio u Budimpešti.

Da je Panji znao pametno da vodi svoju poslovnu karijeru, govori i činjenica da se bogato oženio. Izabranica mu je bila Eržebet Gion, Nemica iz Ravnog Topolovca, koja mu je donela pozamašan miraz.

Miraz je bio početni kapital za dalje investiranje.

Početkom XX veka Panji projektuje i gradi tri porodične zgrade. Sve su do danas sačuvane: jednu u ulici Carice Milice, i dve u današnjoj ulici Petra Bojovića.

Zanimljivo je da je Panji, zajedno sa bratom Jožefom, kupovao stare kuće, spremne za rušenje. Na tim parcelama, braća Panji gradili su nove kuće i prodavali ih.

Panji potpisuje planove za mnoge zgrade u tadašnjem Velikom Bečkereku, kao što je, na primer, nekadašnji bioskop „Avala“.

Važan momenat, piše Bojan Kojičić u katalogu koju prati izložbu, za poslovnu karijeru Janoša Panjija, bila je kupovina ciglane 1917. godine a što je još važnije, njena modernizacija.

Kupovinom ciglane, u kojoj je, istina, jedno vreme imao i ortaka, Panji sebi omogućuje jeftiniju gradnju i konkurentnost na tržištu.

Ciglana je, uzgred, preživela dva rata u različitim svojinskim oblicima, da bi posle Drugog svetskog rata nacionalizovana, pretvorena u Gradsku ciglanu a zatim i pripojena GIK Banatu. Na kraju i srušena.

Evo još Panjijevog graditeljskog nasleđa: zgrada sadašnje Plućne bolnice, robna kuća „Bence i sin“ (današnji „Simpo“), magacin za Banatsko – trgovačko deoničarsko društvo „Merkur“…

Najpoznatije graditeljsko ostvarenje je svakako Panjijeva palata u centru grada, koja izlazi na tri ulice, Kralja Aleksandra, Svetozara Markovića i Gimnazijsku.

To je bila a i sada je, prava lepotica koja je, u vreme kada je građena, zadovoljavala visoke stambene standarde. Takođe, za to vreme, 1926. godinu, bila je vrlo moderna: stanovi su imali kupatilo, centralno grejanje, vodovod, električno osvetljenje…

Nakon izgradnje ovog stambeno – poslovnog objekta, Panji je uradio još nekoliko objekata a autor kataloga Bojan Kojičić,pozivajući se na istorijske izvore, smatra da je u to vreme Panji više pažnje posvećivao ciglani.

U ciglani je, kažu podaci, i umro, za pisaćim stolom, 1938. godine, u 60- toj godini.

Janoš Panji ostavio je neizbrisiv trag u graditeljskom nasleđu grada.

Isto tako Panji je primer uspešnog preduzetnika početka i sredine XX veka.

Izložba o životu i radu Janoša Panjija, zrenjaninskog graditelja, postavljena je u delu Panjijeve palate u kom se sada nalazi Sportski savez grada.