PRVO UDOVICE, ONDA MAJSTORICE

U svet preduzetništva žene su ulazile postepeno, a prvi zapisi pojavljuju se u drugoj polovini XIX veka.

U svet preduzetništva žene su ulazile postepeno, a prvi zapisi pojavljuju se u drugoj polovini XIX veka.

Žene preduzetnice u Velikom Bečkereku, piše etnolog Rajka Grubić, pojavljuju se u drugoj polovini XIX veka. Zahvaljujući, pre svega, Privilegijama koje je izdavao sam car Habsburške monarhije Franja I a koje su regulisale i pitanje udovica.

U privilegijama stoji da udovica može da nastavi zanat svog pokojnog muža ili ako se uda za kalfu da dobije i status majstora.

Prve žene koje su imale radnju bile su Andrea Lambrin, koja je imala krojačku radnju i Sofija Hadžić koja je imala modisterijsku radnju, piše Rajka Grubić.

Udovice nastavljaju posao svog pokojnog supruga, pa već ima i krčmarki, ali i žena koja iznajmljuju kočije ili imaju radnju za bojadisanje.

Ipak, na kraju XIX veka najviše je žena modiskinja i krojačica.

Beč je centar svega, pa i mode. Kraj XIX veka je vreme procvata, određeni društveni staleži imaju više para, pa kako kaže Grubić, oficirske i činovničke gospođe žele da prate modu koja se kreira u velikim evropskim gradovima.

Ovo potvrđuje reklama Marije Dajčove iz 1887.godine, štampana u ovdašnjoj lokalnoj štampi:
“Javljam poštovanom ženskom svetu, da sam se posle dužeg bavljenja u Beču, gde sam u jednome od prvih ženskih salona prisvojila najnoviji BEČKI KROJ ŠAV, I UKUS vratila, i da opet primam narudžbine svakovrsnog ženskog odela, u ubeđenju da ću svim zahtevima na najveće zadovoljstvo, odgovoriti. S poštovanjem Marija Dajčova”.

Krojačice su najbrojnije i na početku XX veka.

U periodu od 1918. do 1921. u gradu je registrovano 12 krojačica, piše Rajka Grubić.

Tokom 1924. godine gradske vlasti su izdale 20 obrtničkih dozvola krojačicama ženskog odela, a samo 3 godina kasnije taj broj se popeo na 32.

Pored krojačica koje su se bavile šivenjem ženskog odela, u gradu su postojale i krojačice koje su se bavile šivenjem muških odela. 

Takođe, u gradu su postojale i krojačice koje su se, poput Vana Ilone , bavile šivenjem belog veša . Ovakve zanatske radnje su se, pored šivenja posteljine i belog rublja, bavile i vezom.

Ne samo što se povećava broj krojačkih radnji nego ima sve više i šegrta i pomoćnika.

Tako je 1927. godine na 32 ženske krojačke radnje ubeleženo 98 šegrta i 36 zanatskih pomoćnika, piše Rajka Grubić.

Početkom XX veka počela je da radi Ženska zanatska škola.

Škola je prve godine rada 1909. upisala 125 učenica. Najpopularnija su bila tri zanata: krojački, frizerski i modisterijski. Pored opšteobrazovnih predmeta, učenice su slušale predavanja i iz higijene.

Osim što su se bavile krojačkim zanatom, žene u Velikom Bečkereku bavile su se i ugostiteljstvom, pa je tako na na kraju XIX veka bilo 7 krčmarki.

Pored ovih, žene su se bavile još i papučarskim, sapundžijskim, krznarskim, poslastičarskim, pekarskim, molerskim zanatom. Bavile su se i bojenjem rublja, a kao udovice su se nalazile i u zanatima potpuno atipičnim za žene, kao što su: kolarski, mesarski, staklarski, sitarski, berberski, iznajmljivanje kočija (teranje fijakera), čišćenje javnih kanala, mehaničarski…

Nakon Prvog svetskog rata, među ženskom populacijom postaju popularni novi zanati kao što su frizerski, kozmetičarski, fotografski, optičarski i izrada sedefnih dugmadi, piše Rajka Grubić.

U Bečkereku su organizovani zanatski kursevi, takozvani tečajevi. Kursevi iz raznih zanatskih oblasti organizovani su od strane pojedinaca, Udruženja i Komore.

Prvi kurs koji beleži lokalna štampa održao je Moric Heker, muški i ženski krojač. On je 1865. godine u Velikom Bečkereku otvorio Školu krojenja u kojoj je držao predavanja o “veštini krojenja po meri i po stasu” i predavanja iz “matematičko-tehničkog crtanja.” Predavač je posedovao diplome vaspitnih zavoda, samostana i preporuke mnogobrojnih privatnika.

Justina Sirmai, rođena Mesaroš, u Velikom Bečkereku je, tokom 1893. godine, otvorila tečaj za izradu veštačkog cveća.

U gradu su organizovani i tečajevi za izradu čipke (vezene, heklane i mašinski rađene). Beograđanka, Oldal Marija ženskoj zanatskoj populaciji držala je kurs o pletenju korpi.

Zahvaljujući etnologu Rajki Grubić sačuvani su ovi vredni zapisi o počecima ženskog preduzetništva u našem gradu.